Επίκουρος: Μη σε απασχολεί τι τρως και πίνεις, αλλά με ποιους τρως και πίνεις

Η φιλία, αδιαμφισβήτητα, αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα αγαθά της ανθρώπινης ζωής. Η ωφέλιμη αξία και η αναγκαιότητα της στη ζωή κάθε ανθρώπου, επισημάνθηκε από πολλά και φωτεινά μυαλά της αρχαιότητας, οι οποίοι τη μελέτησαν και προσπάθησαν να την προσδιορίσουν. Είναι γνωστή η άποψη του σπουδαίου Αριστοτέλη σύμφωνα με την οποία ‘’οι φίλοι είναι μία ψυχή η οποία απλώς μένει σε δύο διαφορετικά σώματα’’.

Ο σπουδαίος φιλόσοφος με το οξύτατο συναισθηματικό του κριτήριο αντιλήφθηκε την αξία της φιλίας για την ευδαιμονία της ανθρώπινης ψυχής και περιέγραψε μοναδικά το πνευματικό και πλατωνικό δέσιμο με τη στενή σχέση των ανθρώπων. Και αυτό επιβεβαιώνει συνεχώς η ίδια η σύγχρονη Επιστήμη: πως ο άνθρωπος που έχει στενούς φιλικούς δεσμούς με άλλα άτομα αισθάνεται λιγότερη θλίψη, βιώνει χαρά μέσω της συνύπαρξης και της κοινωνικοποίησης, ικανοποιώντας με αυτό τον τρόπο την έμφυτη ανάγκη του για συναναστροφή με άλλα άτομα.

Η ίδια η ιστορία μας δείχνει πως οι μεγάλες φιλίες κυριαρχούσαν στη ζωή μεγάλων ιστορικών προσωπικοτήτων: αξίζει να αναφέρουμε τη φιλία του Μεγάλου Αλεξάνδρου με τον Ηφαιστίωνα, του Δαβίδ με τον Ιωνάθαν, του Αχιλλέα και του Πάτροκλου.

Δεν ήταν όμως μόνο ο Αριστοτέλης εκείνος που διατύπωσε σκέψεις για την αξία και τη σπουδαιότητα της φιλίας στη ζωή κάθε ανθρώπου. Εξίσου σημαντική η έννοια της φιλίας υπήρξε και για τον Επίκουρο.

Ο Επίκουρος, αυτός ο τόσο παρεξηγημένος φιλόσοφος, έζησε μία ζωή αναζητώντας την ευτυχία της ψυχής. Αναζήτησε την ηδονή, όχι με την έννοια της σωματικής απόλαυσης και της άκρατης σαρκολατρίας, αλλά με την έννοια του μέτρου και όλων εκείνων που χρειάζονται πραγματικά για τη ζωή μας. Η ηδονή είναι εκείνη που απαλλάσσει τον άνθρωπο από εξωτερικούς φόβους και άγχη, είναι το αίσθημα της χαράς και της ικανοποίησης του ανθρώπου από τη ζωή του, η κατάσταση στην οποία το άτομο έχει καλύψει τις υλικές και ψυχικές του ανάγκες. Σε αντίθεση με τη διάχυτη αντίληψη που θέλει το φιλόσοφο αποστασιοποιημένο από τα κοινά και αφοσιωμένο στις πνευματικές αναζητήσεις μακριά από τον κόσμο, οι Επικούρειοι μας δείχνουν πως οι άλλοι τελικά είναι και απαραίτητοι για την ηθική μας ολοκλήρωση.

Ο πνευματικός άνθρωπος για τον Επίκουρο, όχι μόνο δεν είναι εκείνος που αποστασιοποιείται από τον κόσμο, αλλά που μένει μέσα σε αυτόν και απολαμβάνει την κοινωνική συνύπαρξη. Εξέχουσα λοιπόν θέση στη φιλοσοφική του σκέψη κατέχει το συναίσθημα της φιλίας, η οποία μπορεί να οριστεί ως μία ‘’πλατωνική αγάπη δύο ή περισσότερων ανθρώπων μεταξύ τους, η οποία διέπεται από αγάπη, προσφορά, ενδιαφέρον και αφοσίωση’’.

Ο Επίκουρος συνήθιζε να λέει ‘’ “Απ’ όλα τα αγαθά που παρέχει η Σοφία για έναν ευτυχισμένο βίο το μεγαλύτερο είναι η απόκτηση της φιλίας’’. Ο Επίκουρος είναι τρομερά καινοτόμος, θεωρώντας τη φιλία ανώτερο αγαθό από τον έρωτα: Η ερωτική πράξη από μόνη της δεν έχει τίποτα το επιλήψιμο, όμως πολύ πιο σημαντική από το σεξ ή τον έρωτα είναι η φιλία, που “χορεύει ολόγυρα στην οικουμένη καλώντας μας να ξυπνήσουμε για χάρη της ευτυχίας “.Είναι αξιοσημείωτη η σημασία που δίνει ο μεγάλος Επίκουρος στη φιλία, ως μία αρετή η οποία εξυψώνει τον άνθρωπο και συμβάλλει στην ηθική του κάθαρση και εξύψωση. Ο ίδιος ο Επίκουρος εφάρμοζε τη φιλοσοφία και στη ζωή του; η ζωή του μέσα στον Κήπο, τη φιλοσοφική του σχολή, διεπόταν από μαθητές και ανθρώπους που τον εκτιμούσαν και ήθελαν να μαθητεύσουν σε αυτόν.

Οι Επικούρειοι θεωρούν τη φιλία απαραίτητη για την ηδονή της ψυχής, πιστεύουν πως οι καλοί φίλοι είναι στήριγμα και παρηγοριά για όλες τις δυσκολίες και στεναχώριες της ζωής, προάγουν τη χαρά και την ευτυχία στη ζωή. Η ζωή χωρίς φίλους είναι άδεια, μίζερη, αδρανοποιεί τον άνθρωπο απέναντι στις προκλήσεις της ζωής. Δεν έχουμε τόσο ανάγκη από τη βοήθεια των φίλων, όσο από την ελπίδα, ότι θα μας προσφέρουν τη βοήθειά τους όταν την έχουμε ανάγκη’’, μας νουθετεί ξανά ο Επίκουρος. Η φιλία μπορούμε να πούμε πως βοηθάει τον άνθρωπο να ξεπεράσει το αίσθημα του φόβο και της αδρανοποίησης μπροστά σε μία δυσάρεστη κατάσταση; ο άνθρωπος αισθάνεται δυνατός, βρίσκει ανακούφιση και παρηγοριά και δε βυθίζεται στο σκοτάδι της θλίψης. Ο άνθρωπος αισθάνεται λιγότερο ψυχικό πόνο όταν ξέρει πως δεν είναι μόνος και θα βρει στήριξη και αγάπη στα πρόσωπα των άλλων ανθρώπων.

Ούτε το να δημιουργείς φιλίες με αποκλειστικό σκοπό το συμφέρον είναι σωστό, ούτε το να αποκόβεις εντελώς τη φιλία από την προσφορά και την προσδοκία της ανταμοιβής. Οι Επικούρειοι θεωρούν έτσι και αλλιώς ανώτερη την προσφορά βοήθειας από την αποδοχή της. Αυτό όμως δε σημαίνει πως δημιουργούμε εύκολα φιλίες, δίχως να μας ενδιαφέρει ο χαρακτήρας και η ποιότητα του άλλου, αλλά ούτε και να είμαστε υπερβολικά καχύποπτοι και απορριπτικοί με τους άλλους. Η Φιλία είναι αρετή για τους Επικούρειους και απαραίτητη για τον άνθρωπο που επιθυμεί να είναι δυνατός και ευτυχισμένος, ερχόμενος ακόμα πιο κοντά στην ηδονή.

10 πολύτιμα μαθήματα που μας δίδαξε ο Επίκουρος για τη φιλία

1. Δεν έχουμε τόσο ανάγκη από τη βοήθεια των φίλων όσο από την πίστη ότι θα μας προσφέρουν βοήθεια.

2. Απ’ όλα τα αγαθά που παρέχει η Σοφία, διασφαλίζοντας από κάθε άποψη τον ευτυχισμένο βίο, το μέγιστο είναι η απόκτηση φίλων.

3. Κάθε φιλία από μόνη της αποτελεί αρετή, αρχικό της κίνητρο όμως είναι η ωφέλεια.

4. Μη σε απασχολεί τι τρως και πίνεις, αλλά με ποιους τρως και πίνεις.

5. Φίλος δεν είναι ούτε όποιος επιδιώκει διαρκώς το όφελος από μια φιλία, ούτε εκείνος που ποτέ δεν συνδέει το όφελος με τη φιλία.

6. Να μην επιδοκιμάζεις ούτε πολύ εύκολους στις φιλίες ούτε τους πολύ διστακτικούς. Θα πρέπει ωστόσο να τολμάς να διακινδυνεύεις για χάρη της φιλίας.

7. Ο ανώτερος άνθρωπος, περισσότερο από κάθε τι, αφιερώνεται στη σοφία και τη φιλία. Απ’ αυτά το ένα είναι θνητό αγαθό, το άλλο αθάνατο.

8. Η φιλία σέρνει τον χορό ολόγυρα στην οικουμένη, χαλώντας μας να ξυπνήσουμε για χάρη της ευτυχίας.

9. Αυτοί οι ίδιοι [οι επικούρειοι] το λένε, πως είναι πιο ηδονικό να κάνεις το καλό από το να δέχεσαι ευεργεσίες. – Πλούταρχος

10. Στον πόνο των φίλων συμπάσχουμε όχι θρηνώντας αλλά μεριμνώντας γι’ αυτούς.

Πηγές: cognoscoteam – antikleidi