Αγία Λαύρα: Το μοναστήρι – ορόσημο της επανάστασης του 1821

Η Ιερά Μονή Αγίας Λαύρας βρίσκεται 5 χλμ νοτιοδυτικά της πόλης των Καλαβρύτων και είναι ευρύτατα γνωστή ως η Μονή όπου στις 18 Μαρτίου του 1821 φέρεται να υψώθηκε το λάβαρο της Ελληνικής Επανάστασης από τον Μητροπολίτη Παλαιών Πατρών Γερμανό και το επαναστατημένο πλήθος, καθώς επί τουρκοκρατίας η περιοχή αποτελούσε κέντρο Εθνικής Δράσης.

Γράφουμε “φέρεται” γιατί η αλήθεια είναι ότι η Αγία Λαύρα μέχρι και σήμερα αποτελεί πεδίο αντιπαράθεσης και διχογνωμίας, μιας και η μία πλευρά θεωρεί ιστορικό γεγονός να υψώθηκε εκεί το λάβαρο της Επανάστασης και η άλλη πλευρά υποστηρίζει το αντίθετο, τονίζοντας πως πρόκειται για έναν θρύλο που δεν στηρίζεται ιστορικά. Είναι χαρακτηριστικό ότι ως γεγονός διδασκόταν στα ελληνικά σχολεία μέχρι το 1982, αλλά έχει απαλειφθεί από τα νεότερα βιβλία ιστορίας, στα οποία η 25η Μαρτίου αναφέρεται απλώς ως η καθιερωμένη ημερομηνία εορτασμού της επετείου της Επανάστασης.

Που στηρίζονται οι αρνητές του γεγονότος
Υποστηρίζεται ότι εκείνη την ημέρα, στις 25 Μαρτίου, ο Γερμανός δεν ήταν καν στην Αγία Λαύρα. Δεν το αναφέρει ο ίδιος στα απομνημονεύματά του αλλά την απουσία του σημειώνουν και όλοι οι ιστορικοί της εποχής.
Ο Σπ. Τρικούπης, o οποίος αρχικά είχε υιοθετήσει τον μύθο της Αγίας Λαύρας στη δεύτερη έκδοση της «Ιστορίας της Ελληνικής Επαναστάσεως» το 1860, αναφέρει:«Ψευδής είναι η εν Ελλάδι επικρατούσα ιδέα ότι εν τη μονή της Αγίας Λαύρας ανυψώθη κατά το πρώτον η σημαία της ελληνικής επαναστάσεως…».
Ο Τζορτζ Φίνλεϊ που έζησε μαζί με τους επαναστατημένους Έλληνες στην Ιστορία της Επανάστασης που εκδόθηκε το 1861 γράφει ότι ο Γερμανός και οι άλλοι σκορπίστηκαν και προσθέτει: «Η αλήθεια όμως είναι ότι ο λαός εμψυχωμένος από τους Φιλικούς αψήφησε τον κίνδυνο και πήρε τα όπλα ενώ οι άρχοντές του καιροσκοπούσαν».
Ο Ιωάννης Φιλήμων, στο «Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως” χαρακτηρίζει τα περί κήρυξης της Επανάστασης στην Αγία Λαύρα «ψεύδος παχυλόν».
Ιστορικό γεγονός όμως ή θρύλος, η Αγία Λαύρα συνέβαλε σημαντικά στον αγώνα των Ελλήνων για την απελευθέρωση από τον τούρκικο ζυγό, προσφέροντας χρήματα και τρόφιμα.
Η Μονή Αγίας Λαύρας ξεκίνησε, σύμφωνα με την παράδοση τη λειτουργία της, την περίοδο της αυτοκρατορίας του Νικηφόρου Φωκά. Χτίστηκε το 961 μ.Χ. από τον ασκητή της Μονής της Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους, Ευγένιο, στη θέση Παλαιομονάστηρο, δυτικά του σημερινού μοναστηριού.

Κατά τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του το μοναστήρι ήταν μετόχι της Μονής αυτής του Αγίου Όρους, όταν όμως ο αριθμός των μοναχών αυξήθηκε σημαντικά, το μοναστήρι ανεξαρτητοποιήθηκε.

Το πρώτο χτύπημα στη Μονή επέφεραν, το 1585, οι Τούρκοι πυρπολώντας τη. Αυτό ήταν μόνο η αρχή, καθώς από το 1600 και έπειτα το μοναστήρι υφίστατο συνεχείς λεηλασίες ή καταστροφές, άλλοτε από τις επιδρομές των Τούρκων ή των Αλβανών και άλλοτε από φυσικές καταστροφές.

Οι Γερμανοί κατακτητές, βέβαια, ήταν εκείνοι που επέφεραν την τελευταία σημαντική καταστροφή, το 1943. Κατακαίοντας ολόκληρη την περιοχή των Καλαβρύτων έφθασαν και στη Μονή, την οποία πυρπόλησαν και σκότωσαν τους μοναχούς.

Αρχιτεκτονική
Όταν τελείωσε ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος η Μονή της Αγίας Λαύρας ανοικοδομήθηκε εκ νέου λαμβάνοντας την τελική της μορφή, που έχει ως σήμερα.

Στη μέση του περιβόλου της ορθώνεται ο ναός, ο οποίος είναι μία βασιλική με τρούλο, και γύρω βρίσκονται τα κελιά των μοναχών. Πριν εισέλθει κανείς στο ναό θα συναντήσει, στη δεξιά πλευρά της εισόδου, το μικρό εκκλησάκι όπου ευλογήθηκε η Επανάσταση του Γερμανού το 1821.

Πολύτιμα ιερά κειμήλια
Το πρώτο αντικείμενο που καλείται να θαυμάσει κάποιος επισκέπτης της Μονής είναι το λάβαρο που φυλάσσεται εκεί. Ακόμα, θα δει κανείς τον επιτάφιο του 1754, κεντημένο στη Σμύρνη, την κεντημένη στην Κωνσταντινούπολη εικόνα του Αγίου Γεωργίου, τα άμφια του Παλαιών Πατρών Γερμανού, εγκόλπια, ξυλόγλυπτους σταυρούς και άλλα.

Το αρχαιότερο από τα περίπου 3000 έντυπα που βρίσκει κανείς στη βιβλιοθήκη της Μονής χρονολογείται από το 1502.
Το μοναστήρι κατέχει και πολλά ιερά λείψανα, όχι μόνο τοπικών Αγίων, αλλά και άλλων, όπως την κάρα του Αγίου Αλεξίου, την κάρα του αγίου Φιλαρέτου, λείψανα των Αγίων Παντελεήμονος, Παρασκευής, Αναργύρων και άλλα.