“Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι”: Το λογοκριμένο τραγούδι που παρουσιάστηκε ως ερωτικό – Πως ήταν με τους αρχικούς στίχους
Το «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι» του Απόστολου Καλδάρα είναι όπως αναφέρει το Λοιπόν, ένα από τα πιο γνωστά ρεμπέτικα και ένα τραγούδι που ερμήνευσαν πολλοί καλλιτέχνες, από τον Γιάννη Πουλόπουλο και τη Μαρινέλλα μέχρι τη Γιώτα Λύδια και τον Γιώργο Νταλάρα.
Όπως είχε διηγηθεί τότε στον ερευνητή του ρεμπέτικου τραγουδιού Παναγιώτη Κουνάδη ο ίδιος ο συνθέτης:
«Ήμουν στη Θεσσαλονίκη, με την πρώτη κυβέρνηση του Οκτώβρη του 1944. Μετά τον Δεκέμβρη άρχισαν οι πρώτες συλλήψεις των αριστερών, των κομμουνιστών, που τους πιάναν και τους κλείναν στο Γεντί Κουλέ.
Εγώ τότε είχα ένα φίλο με τον οποίο συνεργαζόμαστε, στα διάφορα κουτούκια εκεί πέρα, ονόματι -καλή του ώρα κι αυτός πέθανε, Θεός σχωρέστον- τον Μίγκο. Τον Χρήστο τον Μίγκο. Αυτός καθόταν στην Ακρόπολη επάνω, κάτω από το Επταπύργιο – το Γεντί Κουλέ. Και μ’ έπαιρνε ταχτικά να πάμε να πιούμε κανένα ουζάκι στη γριά, έτσι την έλεγε τη μάνα του. Πίναμε τα ουζάκια, τα λέγαμε.
Διάφορα πράγματα για τη δουλειά από δω, από ‘κει. Λοιπόν μια φορά έφυγα, θυμάμαι ήταν σούρουπο κι εκεί που φεύγαμε το βλέπω -δεν ξέρω έτσι κι άλλες φορές το ‘βλεπα. Εκείνη τη φορά μου ‘κανε εντύπωση πως ήταν σούρουπο, η βραδιά διαφορετική, ποιος ξέρει και βλέπω τη σιλουέτα του Επταπυργίου, των τειχών εκεί πέρα που ήταν οι φυλακές και μου ‘κανε εντύπωση.
Κοίτα, τώρα λέω, εκεί μέσα πίσω απ’ τα τείχη αυτά είναι οι φυλακές. Και ‘κει μαζεύουν αυτούς τους ανθρώπους και τους κλείνουν φυλακή. Κι έτσι αυτή η εικόνα μου ‘δωσε την έμπνευση να γράψω το τραγούδι αυτό. Το ‘γραψα τότε στις αρχές του ’45».
Οι αρχικοί στίχοι ήταν:
«Νύχτωσε και στο Γεντί ,το σκοτάδι είναι βαθύ, κι όμως ένα παλικάρι δεν μπορεί να κοιμηθεί. Άραγε τι περιμένει, όλη νύχτα ως το πρωί, στο στενό το παραθύρι, που φωτίζει το κελί. Πόρτα ανοίγει, πόρτα κλείνει, μα διπλό είναι το κλειδί, τι έχει κάνει και το ρίξαν το παιδί στη φυλακή».
Το τραγούδι με τους αρχικούς στίχους – Μυσταγωγία στο κελί
Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι από την Στέλλα Χασκίλ
Οι στίχοι «κόπηκαν» από τη λογοκρισία της εποχής, με αποτέλεσμα ο Καλδάρας να τους αλλάξει και να γίνουν:
«Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι, το σκοτάδι είναι βαθύ, κι όμως ένα παλικάρι δεν μπορεί να κοιμηθεί. Άραγε τι περιμένει, όλη νύχτα ως το πρωί, στο στενό το παραθύρι, που φωτίζει με κερί».
Μετά την αλλαγή των στίχων το τραγούδι ηχογραφήθηκε με τη Στέλλα Χασκίλ και σημείωσε μεγάλη επιτυχία. Εξαιτίας της λογοκρισίας έχαοε τον αρχικό του χαρακτήρα και ερμηνεύτηκε ως ερωτικό τραγούδι που περιγράφει τον καημό κάποιου ερωτευμένου
