Αφιέρωμα

Οι δρόμοι της Αθήνας και οι ιστορίες τους. Ποιοι ήταν αυτοί που “βάφτισαν” τους γνωστότερους δρόμους της πόλης

advertisement

Πόσες φορές έχετε διασχίσει πεζοί ή με κάποιο όχημα αυτούς τους δρόμους; Πόσες ήταν οι φορές που όταν τις διασχίζατε ή σας έρχονταν στο μυαλό αυθορμήτως, αναρωτιόσασταν πώς πήραν το όνομά τους και ποιοι είναι αυτοί που προς τιμήν τους ονοματοδοτήθηκαν; Αν έχετε ακόμα αυτές τις απορίες, θα προσπαθήσουμε –μιας και μας γεννήθηκαν και σε εμάς- να σας λύσουμε αρκετές εξ αυτών με το παρακάτω άρθρο.

Οι δρόμοι της Αθήνας και οι ιστορίες τους. Τα γεγονότα που βάφτισαν τους γνωστότερους δρόμους της πόλης

Ας ξεκινήσουμε με μια αναφορά του περιοδικού ΕΣΤΙΑ από την 29η του Γενάρη του 1884, στο οποίο αναφέρεται ότι εκείνη την περίοδο η Αθήνα είχε περίπου 440 οδούς και 23 πλατείες, εκ των οποίων μόνο οι 160 οδοί και οι 12 πλατείες είχαν όνομα. Οι υπόλοιπες ονομάζονταν «οδός Ανωνύμου». Η απόφαση του δημοτικού συμβουλίου της Αθήνας για τη βάφτιση των οδών πάρθηκε τον Ιανουάριο του 1884.

Όπως αναφέρεται σε άλλες σχετικές πηγές (Τρύφωνος Ε. Ευαγγελίδου, Ιστορία του Όθωνος Βασιλέως της Ελλάδος (1830 – 1862), τ. Α`, εκδότης Αριστείδης Γ. Γαλανός, Αθήνα, 1894), με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου στα τέλη του Ιανουαρίου του 1884 πήραν την ονομασία τους οι οδοί Όθωνος και Βασιλέως Γεωργίου πέριξ της πλατείας Συντάγματος από τα ονόματα του πρώην και του νυν βασιλιά. Ύστερα από πρόταση του δημάρχου Αθηναίων «και προς ανταπόδοσιν φιλοφρονήσεως του Δημοτικού Συμβουλίου Μασσαλίας» ονομάστηκε οδός Μασσαλίας ο δρόμος που οδηγούσε στη Γαλλική Σχολή.

Ακολούθως, πολλές οδοί πήραν τα ονόματά τους από τους οπλαρχηγούς του ’21 (Κανάρη, Υψηλάντου, Τομπάζη, Ζαΐμη, Μαυροκορδάτου, Τρικούπη, Δεληγιάννη, Πετμεζά, Σαχτούρη, Μαυρομιχάλη), καθώς κι από ονόματα μεγάλων μαχών (Βαλτετσίου, Ερεσού, Χίου, Καματερού, Ναυαρίνου). Την τιμητική της είχε και η «Φιλική Εταιρία» (Σκουφά, Τσακάλωφ, Αναγνωστοπούλου, Κουμπάρη κ.α.), οι ξένοι ναύαρχοι που συμμετείχαν στη Ναυμαχία του Ναβαρίνου (Κοδριγκτώνος, Χάιντεκ,  Δεριγνύ), ξένοι ευεργέτες (Γλάδστωνος, Γκίλφορδ, Ουγώ, Διδότου, Γαμβέττα, Λένορμαν), λογοτέχνες (Κορνάρου, Ζαλοκώστα, Σούτσου, Βαλαωρίτη, Γαλανού, Σουρμελή). Ακόμα χρησιμοποιήθηκαν ιστορικά ονόματα, καθώς κι ονόματα αποθανόντων πρωθυπουργών και ηγετών του έθνους.

advertisement

Ας δούμε όμως ορισμένες από τις πιο γνωστές οδούς…

Αλεξάνδρας: Η Λεωφόρος Αλεξάνδρας ονομάστηκε έτσι προς τιμήν της Πριγκίπισσας Αλεξάνδρας, κόρης του Βασιλέως Γεωργίου Α’ και της Ολγας κι αδελφή του μετέπειτα Βασιλέως Κωνσταντίνου Α’. Γεννήθηκε ως Πριγκίπισσα της Ελλάδας και Δανίας στην έπαυλη Μον Ρεπό της Κέρκυρας στις 30 Αυγούστου 1870. Παντρεύτηκε στις 5 Ιουνίου 1889 τον Μέγα Δούκα της Ρωσίας Παύλο Αλεξάντροβιτς στην Αγία Πετρούπολη, όπου και εγκαταστάθηκε μετά το γάμο της. Μαζί απέκτησαν τη Δούκισσα Μαρία Πάβλοβνα και τον Πρίγκηπα Ντμίτρι Πάβλοβιτς, ενός εκ των δολοφόνων του μοναχού Γκριγκόρι Ρασπούτιν το 1916. Πέθανε αιφνιδιαστικά 2 χρόνια αργότερα, λίγες μόλις ημέρες μετά τη γέννηση του γιου της (24 Σεπτεμβρίου 1891), σε ηλικία 21 ετών.

Στρέιτ: Ο δρόμος κοντά στην Πλατεία Κοτζιά (σ.σ.: μιας και τον αναφέραμε, χρημάτισε υπουργός και δήμαρχος Αθηναίων) ήταν γιος του γεωμέτρη Γεωργίου Στρέιτ, που ήταν αξιωματικός του στρατού του Βασιλιά Όθωνα. Ο Στέφανος σπούδασε νομικά στην Αθήνα και στη Γερμανία και υπηρέτησε στο δικαστικό κλάδο ως δικαστής-πρωτοδίκης, φτάνοντας στο βαθμό του εφέτη, όμως το 1865 παραιτήθηκε και έως το 1872 δικηγόρησε στην Πάτρα. Πρόκειται για εξόχως σημαντική προσωπικότητα. Εφτασε να είναι διοικητής της Εθνικής Τράπεζας ως τον Δεκέμβρη του 2010. Στις 28 Φεβρουαρίου 1889 εκλέχθηκε υποδιοικητής της Εθνικής και τον ίδιο χρόνο ταξίδεψε στο Βερολίνο για να υπογράψει το προικοσύμφωνο για τους γάμους του διαδόχου Κωνσταντίνου με την Σοφία, την κόρη του αυτοκράτορα Κάιζερ της Γερμανίας. Μαζί με τον Παύλο Καλλιγά, ήταν το 1891 οι εμπνευστές της ιδρύσεως της Εθνικής Ασφαλιστικής, ενώ ανέλαβε και πρώτος Πρόεδρος του Διοικητικού της Συμβουλίου. Θεωρήθηκε κατάλληλος για να χειριστεί την υπόθεση του δημοσίου εξωτερικού χρέους και στις 18 Φεβρουαρίου 1897, κατάφερε να έρθει σε συμβιβασμό με τους δανειστές.

Ερμού: Η οδός Ερμού δεν ανήκει στις οδούς που δεν είχαν όνομα, καθώς ήταν μια από τις κεντρικές οδικές αρτηρίες της Αθήνας και είχε πάρει το όνομά της από την εποχή του Οθωνα όπως η Πειραιώς και η Θεμιστοκλέους. Αντλεί την ονομασία του από τον Ερμή, αγγελιαφόρο των Θεών και προστάτη του εμπορίου και αναπτύσσεται παραλλήλως της οδού Ηφαίστου, όπου λειτουργεί το Δημοπρατήριο των Αθηνών.

Καραγιώργη Σερβίας: Ο Τζόρτζε “Καραγιόργεβιτς” Πέτροβιτς, ήταν ο ηγέτης της Πρώτης Σερβικής επανάστασης, ήταν ο πρώτος κληρονομικός ηγέτης, Οσποδάρος, της Σερβίας ιδρυτής της δυναστείας Καραγιώργη. Διαβλέποντας την αποτυχία της επανάστασης διέφυγε στην Αυστροουγγαρία αλλά το 1816 έρχεται σε επαφή με Έλληνες επαναστάτες, μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία, κι επιστρέφει στην Σερβία. Ήρθε σε επαφή και συνεργάστηκε με τον Μίλος Ομπρένοβιτς. Είχε συνάψει φιλία με τον Γεωργάκη Ολύμπιο ο οποίος είχε προστρέξει σε βοήθεια του με στρατιωτικό σώμα.

Σταδίου: Η Οδός Σταδίου είναι ιστορικός δρόμος στην 1η δημοτική ενότητα της Πόλης των Αθηνών. Εντάσσεται στο ρυμοτομικό πλέγμα του πολεοδομικού σχεδίου που εφαρμόστηκε βόρεια της παλαιάς πόλης, αναπτυσσόμενη περιμετρικά του ιστορικού κέντρου και παραλλήλως της Ακαδημίας και της Πανεπιστημίου. Η ονομασία του δρόμου προέρχεται από το Παναθηναϊκό Στάδιο στο οποίο οδηγεί πίσω από τα Παλαιά Ανάκτορα και τον Εθνικό Κήπο. Σημείο αφετηρίας είναι η Ομόνοια, ενώ διέρχεται μπροστά από την Παλαιά Βουλή και την Πλατεία Κλαυθμώνος. Για ένα διάστημα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μετονομάστηκε σε Ουΐνστον Τσόρτσιλ, προς τιμή του Βρετανού ηγέτη, πριν πάρει και πάλι το αρχικό της όνομα.

Μαρίνου Αντύπα: Ηταν μεγάλος λαϊκός αγωνιστής κι αγωνίστηκε σ’ όλη του τη ζωή για την αφύπνιση του λαού, και μάλιστα των αγροτικών και εργατικών τάξεων. Δολοφονήθηκε από άνθρωπο των μεγαλοκτηματιών του θεσσαλικού κάμπου (τσιφλικάδων), στις 8 Μαρτίου 1907 στον Πυργετό Λάρισας. Πήρε μέρος στην Κρητική Επανάσταση του 1896. Οργάνωσε το συλλαλητήριο της 14ης Σεπτεμβρίου 1897 στην κατηγορώντας τη βασιλική οικογένεια για την έκβαση του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 που τον οδήγησε στη φυλακή. Εφάρμοσε προοδευτικά μέτρα όπως η εφαρμογή της αργίας της Κυριακής, η αμοιβή των κολίγων με το 75% της παραγωγής (αντί του 25% που ίσχυε ως τότε) και η παραγραφή των χρεών τους. Οι τελευταίες λέξεις του Μαρίνου Αντύπα ήταν: “Ισότης, Αδελφότης, Ελευθερία”. Η δολοφονία του προκάλεσε λαϊκές εκδηλώσεις και αντιδράσεις σε όλη την Ελλάδα.

Μιχαήλ Βόδα: Ο Μιχαήλ Σούτσος ή Βόδας ήταν μέγας διερμηνέας της Υψηλής Πύλης και ηγεμόνας της Μολδαβίας την περίοδο 1819 – 1821. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία, υποστήριξε την επανάσταση στη Μολδοβλαχία και μετά τη δημιουργία του ελληνικού κράτους διετέλεσε πρέσβης της χώρας στο εξωτερικό. Επί Καποδίστρια διορίστηκε αντιπρόσωπος της Ελλάδας στη Γαλλία, έπειτα από εισήγηση του Εϋνάρδου. Αργότερα ορίστηκε από τον βασιλιά Όθωνα, πρεσβευτής της Ελλάδας στη Γαλλία, τη Ρωσική Αυτοκρατορία, τη Σουηδία και τη Δανία. Το 1839 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα και χρημάτισε μέχρι το 1840 μέλος του συμβουλίου της Επικρατείας ενώ αποτέλεσε έναν από τους πρώτους οικιστές της παλιάς αθηναϊκής συνοικίας Βάθης ή Βάθειας. Απεβίωσε στις 12 Ιουνίου του 1864 στην Αθήνα.

Λένορμαν: Η οδός Λένορμαν ένας από τους μεγαλύτερους δρόμους της Αθήνας. Αρχίζει από το Μεταξουργείο, περνάει από τον Κολωνό και καταλήγει στην Κολοκυνθού. Πήρε το όνομά της από το Γάλλο φιλέλληνα αρχαιολόγο Φρανσουά Λενορμάν, ο οποίος το 1860 πήρε μέρος στις ανασκαφές της Ελευσίνας και η προτομή του βρίσκεται μπροστά από την είσοδο του Ναού του Αγίου Κωνσταντίνου στον Κολωνό. Μολονότι ο Γάλλος φιλέλληνας από τον οποίο πήρε το όνομά της η οδός, λεγόταν Φρανσουά Λενορμάν, το όνομα που επικράτησε για την οδό είναι Λένορμαν. Το 1927, η Λένορμαν ονομαζόταν οδός Κηφισού και παλαιότερα Κολοκυνθούς.

Λουίζης Ριανκούρ: Η Λουίζα Ριανκούρ ήταν Γαλλίδα θαυμάστρια της Ελλάδας με έντονα φιλελληνικά αισθήματα. Ήλθε στην Ελλάδα σε νεαρή ηλικία, παρά τις αντιδράσεις της οικογένειάς της και συνδέθηκε με τις σημαντικότερες οικογένειες της αθηναϊκής κοινωνίας. Αργότερα επέστρεψε στη Γαλλία όπου και παντρεύτηκε τον κόμη Ριανκούρ, χωρίς να σταματήσει να υποστηρίζει τα ελληνικά εθνικά δίκαια με δημοσιεύματα και πλήθος εκδηλώσεων. Πέθανε σε βαθύ γήρας στην Αθήνα στις 27 Φεβρουαρίου του 1941. Ο Δήμος Αθηναίων, τιμώντας την, έδωσε το όνομά της σε αθηναϊκή οδό στους Αμπελόκηπους.

Σοφίας Σλήμαν: Η Εγκαστρωμένου ήταν η κόρη ενός πλούσιου επιχειρηματία και η ανιψιά του Επισκόπου Θεοκλήτου Βίμπος, που της έκανε συνοικέσιο με τον Ερρίκο Σλήμαν. Ο γνωστός αρχαιολόγος είχε πει στον Βίμπο «Ζητείται Ελληνίς» αυτός του έστειλε τρεις φωτογραφίες κι ο Σλήμαν θαμπώθηκε από την ομορφιά της 17χρονης Σοφίας. Εδωσε μεγάλο μέρος της περιουσίας της και συγκέντρωσε επίσης πολλά χρήματα από εράνους για να φτιαχτεί το Νοσοκομείο Σωτηρία, στο οποίο όμως δεν ήθελε να δοθεί το όνομά της.

Πέτρου Ράλλη: Ο Πέτρος Ράλλης ήταν Ελληνας πολιτικός, ο οποίος χρημάτισε υπουργός σε αρκετές κυβερνήσεις (επί Τσαλδάρη, Γ. Παπανδρέου και Πλαστήρα) τις δεκαετίες του 1930 και του 1940. Στις εκλογές είχε τεθεί με την αντιβενιζελική παράταξη. Πέθανε τον Αύγουστο του 1945 και κηδεύτηκε στις 20 Αυγούστου.

Ηλία Ηλιού: Ο Ηλίας Ηλιού του Φιλίππου ήταν Ελληνας βουλευτής, δικηγόρος, συγγραφέας και πρόεδρος του κόμματος Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (Ε.Δ.Α.). Προσχώρησε στο ΕΑΜ κατά την Κατοχή, και έγινε μέλος του ΚΚΕ το 1945 Ως νομικός με σπάνια γενική παιδεία και ως μετριοπαθής πολιτικός έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης από όλες τις πολιτικές πτέρυγες της Βουλής. Προφητική υπήρξε η καταγγελία του από το βήμα της Βουλής κατά της επερχόμενης τότε “χούντας των στρατοκρατών” και συγκεκριμένα κατά του αντισυνταγματάρχη Παπαδόπουλου στις 23 Ιουλίου 1965, που δυστυχώς όλοι τότε έδειξαν ότι κώφευαν. Ακόμα και η στρατιωτική δικαιοσύνη. Πέθανε στις 25 Ιανουαρίου 1985 από επιπλοκές διαβήτη. Προς τιμήν του, έναν χρόνο αργότερα, δόθηκε το όνομά του σε νεοδιανοιγείσα τότε κεντρική λεωφόρο του Δήμου Αθηναίων στη συνοικία Νέου Κόσμου.

Φωκίωνος Νέγρη: Ο Φωκίων Νέγρης ήταν Έλληνας Κωνσταντινουπολίτης μεταλλειολόγος, γεωλόγος, πολιτικός και πρώτος πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών. Υπήρξε διακεκριμένος μεταλλειολόγος της εποχής, που διετέλεσε διευθυντής της Εταιρείας των Μεταλλουργείων του Λαυρίου και εν συνεχεία δήμαρχος της πόλης του Λαυρίου (1895 – 1898), καθώς και επιτυχημένος πολιτικός με πολυετή σταδιοδρομία. Ως υπουργός Οικονομικών εισήγαγε σημαντικές μεταρρυθμίσεις στην κοινωνική ασφάλιση. Η οδός Φωκίωνος Νέγρη διαμορφώθηκε στη δεκαετία του 1930 πάνω στα ίχνη ενός παλαιού ρέματος, που άρχιζε από τα Τουρκοβούνια. Είναι ονομαστός πεζόδρομος της Αθήνας στην Κυψέλη, που αρχίζει από την Πλατεία Κυψέλης και τερματίζει στην οδό Ιωάννου Δροσοπούλου.

Σίνα: Ο Γεώργιος Σίνας ήταν επιχειρηματίας, τραπεζίτης και εθνικός ευεργέτης. Ο γιος του Σίμων Σίνα γεννήθηκε στις 20 Νοεμβρίου του 1783 στη Νύσσα όπου είχε βρει καταφύγιο ο πατέρας του. Ορφανός από μητέρα, μεγαλωμένος φτωχικά στη κουνιάδα του πατέρα του, όταν έγινε οχτώ χρονών αποδήμησε στη Βιέννη. Μετά το θάνατο του πατρός του, ο Γεώργιος Σίνας ανέλαβε εξ ολοκλήρου την επιχειρηματική κληρονομιά. Ανέλαβε την κατασκευή του σιδηροδρομικού δικτύου, γι’ αυτό και θεωρείται πατέρας των σιδηροδρόμων της Βαλκανικής. Επίσης ως εφοπλιστής αναβάθμισε σημαντικά την ατμοπλοΐα στον ποταμό Δούναβη. Αργότερα ως τραπεζίτης έγινε πιστωτής όχι μόνο μεγάλων επιχειρήσεων αλλά και δανειστής κυβερνήσεων και αυτοκρατοριών. Λόγω της τραπεζικής του οξυδέρκειας χαρακτηρίστηκε ως η «Πυθία του Χρηματιστηρίου της Βιέννης». Το αντίπαλο δέος των τραπεζικών του επιχειρήσεων ήταν η οικογένεια Ρότσιλντ. Ο Γεώργιος Σίνας συγκαταλέγεται στους μεγαλύτερους ευεργέτες της πατρίδας μας. Δώρισε μεγάλη ποσότητα χρυσού στη νεοϊδρυθείσα Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, προσέφερε αστρονομικά ποσά για τη στήριξη φιλανθρωπικών και πνευματικών ιδρυμάτων όπως το Αρσάκειο, το Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Οφθαλμιατρείο και την Αρχαιολογική Εταιρία. Υπήρξε ιδρυτής και χρηματοδότης του Αστεροσκοπείου Αθηνών. Προς τιμήν της συνεισφοράς του στο πεδίο της αστρονομίας, η επιστημονική κοινότητα δώρισε το οικογενειακό του όνομα στον κρατήρα «Σίνα» του φεγγαριού. Απεβίωσε στις 18 Μαΐου του 1856 και ετάφη στην ορθόδοξη εκκλησία Rappolten Kirchen που είχε οικοδομήσει σε ένα από τα κτήματά του. Η είδηση του θανάτου του προξένησε συναισθήματα λύπης σε όλον τον κόσμο της Ευρώπης.

Κατεχάκη: Ο Γεώργιος Κατεχάκης ήταν βενιζελικός στρατιωτικός και πολιτικός του 20ού αιώνα, βουλευτής, τρεις φορές Υπουργός Στρατιωτικών (1924, 1930-1932, 1933), Γενικός Διοικητής Θράκης και Γενικός Διοικητής Κρήτης. Πήρε μέρος στον Μακεδονικό Αγώνα τα έτη 1904 και 1905. Ο Κατεχάκης σημείωσε εντυπωσιακές επιτυχίες ενάντια στους Βουλγάρους, με αποκορύφωμα την περίφημη ενέδρα στο Σκλήθρο. O Γεώργιος Κατεχάκης έφθασε στον βαθμό του Στρατηγού σε ηλικία 39 (τριάντα εννέα) ετών, ο νεότερος στρατηγός από ιδρύσεως του ελληνικού κράτους. Πέθανε στις 22 Απριλίου 1939.

Μιχαλακοπούλου: Ο Ανδρέας Μιχαλακόπουλος ήταν στενός συνεργάτης του Ελευθερίου Βενιζέλου, γεννημένος στην Πάτρα το 1875. Το 1924 ίδρυσε το Κόμμα των Συντηρητικών Φιλελευθέρων και στις 7 Οκτωβρίου 1924 σχημάτισε κυβέρνηση μαζί με το κόμμα του Γεώργιου Κονδύλη η οποία ανετράπη στις 26 Ιουνίου 1925 από τη δικτατορία Παγκάλου. Επανήλθε το 1926 ως υπουργός εξωτερικών με την Κυβέρνηση Αλέξανδρου Ζαΐμη και το 1928 ως αντιπρόεδρος της κυβέρνησης. Έγινε ξανά υπουργός εξωτερικών στην κυβέρνηση Βενιζέλου τον Ιούνιο του 1929, εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Κοινωνία των Εθνών και έλαβε μέρος σε πολλές διασκέψεις. Συμμετείχε μαζί με τον Βενιζέλο στις διαπραγματεύσεις για την Συνθήκη της Λωζάνης και συνυπέγραψε το Σύμφωνο Ειρήνης και Φιλίας Ελλάδος Τουρκίας στην Άγκυρα το 1930. Εξορίστηκε από την δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά στην Πάρο όπου αρρώστησε και πέθανε στην Αθήνα στον Ευαγγελισμό στις 7 Μαρτίου 1938.

Συγγρού: Ο Ανδρέας Συγγρός ήταν Έλληνας τραπεζίτης από την Πόλη, πολιτικός και εθνικός ευεργέτης. Κατά τη διάρκεια της ζωής του πραγματοποίησε σημαντικές δωρεές σε ευαγή ιδρύματα, ενώ με τη διαθήκη του κληροδότησε μεγάλο μέρος της περιουσίας του στο ελληνικό κράτος για την κατασκευή νοσοκομείων (Νοσοκομείο «Ανδρέας Συγγρός») και σχολείων και σε εθνικά ιδρύματα. O Συγγρός έχει χαρακτηριστεί από τους ιστορικούς ως ο πιο ισχυρός άνδρας της εποχής του μετά το Βασιλιά Γεώργιο Α΄ με αμφισβητούμενο ρόλο και αδιαμφισβήτητο φιλανθρωπικό έργο. Η σύλληψη της ιδέας κατασκευής του σύγχρονου δρόμου που ένωνε την Αθήνα με το λιμάνι του Φαλήρου έλαβε χώρα κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, περίοδο εκσυγχρονισμού και μεγάλων δημοσίων έργων, επί πρωθυπουργίας του Xαριλάου Τρικούπη (1881-1895). Η κατασκευή της λεωφόρου ξεκίνησε το 1898, βάσει σχεδίων που πραγματοποίησε ένας μηχανικός του στρατού, ο Ιωάννης Γενίσαρλης. Μεγάλο τμήμα του έργου χρηματοδοτήθηκε από κληροδοτήματα του Ανδρέα Συγγρού, του οποίου και το όνομα φέρει.

advertisement
Back to top button