«Παποράκι του Μπουρνόβα»: Πως ο Νταλάρας τσάτισε τον Λοΐζo, του πήρε το τραγούδι και το έδωσε στον Καλατζή

Το «Παποράκι του Μπουρνόβα», είναι ίσως ένα από τα πιο νοσταλγικά τραγούδια του ελληνικού πενταγράμμου.

Είναι το πρώτο τραγούδι του δίσκου «Να’ χαμε τι να’ χαμε» που έγραψαν ο Μάνος Λοΐζος και ο Λευτέρης Παπαδόπουλος. Ένας δίσκος που δεν είχε πολύ μεγάλη εμπορική επιτυχία, αν και το Παποράκι αγαπήθηκε πολύ. Το ερμήνευσε ο Γιάννης Καλατζής αν και οι δημιουργοί του αρχικά το προόριζαν για τον Γιώργο Νταλάρα.

Η ιστορία πίσω από το τραγούδι

Για το πως γράφτηκε, τι έκανε ο Νταλάρας και νευρίασε Λοΐζο και Παπαδόπουλο, του πήραν το τραγούδι και το έδωσαν στον Καλατζή, αναφέρεται ο Λευτέρης Παπαδόπουλος στο βιβλίο του «Τα τραγούδια γράφουν την ιστορία τους»(εκδ. ΙΑΝΟΣ/2006)

«Το τραγούδι “Παποράκι του Μπουρνόβα” αρχίζει με το τετράστιχο “Παποράκι του Μπουρνόβα / και καρότσα της στεριάς / πόσα τάλιρα γυρεύεις στον Περαία να με πας”. Αυτό το τετράστιχο το άκουσα για πρώτη φορά, από τον στιχουργό Νίκο Μάθεση ή “Τρελάκια” (έχει γράψει το περίφημο “Έδιωξα κι εγώ μια γάτα”). Μου μίλαγε σε μια συνέντευξη που του είχα πάρει, για τη μικρασιατική καταστροφή –ήταν φαντάρι το ‘22-και, κάποια στιγμή μου τόνισε ότι αυτό το τραγούδι το έλεγαν οι Έλληνες στρατιώτες που λιποταχτούσαν. Πρόσθετε, επίσης και ένα δίστιχο: “Στον Περαία έχω σπίτι και στο Πέραμα κυρά”. Όλο αυτό το πράγμα μου άρεσε. Κράτησα αυτούς τους στίχους και πρόσθεσα κι εγώ άλλους έξι: “Kάθε νύχτα στ’ όνειρό μου σεργιανάω / Άγιο-Νείλο, Κερατσίνι, Κοκκινιά / καπετάνιο χρόνια ξέρεις πως πονάω / μα δεν άνοιξες πανιά ή Καπετάνιο Αρβανίτη / καροτσέρη φουκαρά…” (στον δίσκο τα έγραψα αυτά). Όταν το μελοποίησε ο Λοΐζος και το συνυπογράψαμε, καλέσαμε το Νταλάρα, στο σπίτι του Μάνου στο Χολαργό, να ‘ρθει να το ακούσει και να το κάνει πρόβα. Μόλις το ‘παιξε ο Λοΐζος στο πιάνο (εγώ τραγουδούσα “Παποράκι του Μπουρνόβα”), ο Νταλάρας άρχισε να τραγουδάει τους στίχους με άλλη, πολύ βαριά μελωδία, θέλοντας να μας δείξει ότι το τραγούδι αυτό το γνωρίζει (μάλλον από τον πατέρα του) από… αρχαιοτάτων χρόνων.

Ο Λοΐζος τσαντίσθηκε. Γύρισε και μου λέει “Δηλαδή ο Νταλάρας ισχυρίζεται ότι το τραγούδι αυτό το κλέψαμε;” “Ναι”, του απάντησα γελώντας. Ο Νταλάρας θέλησε να διορθώσει τα πράγματα: “Δεν υπαινίχθηκα ότι το κλέψατε. Απλώς ότι υπήρχε ένα άλλο τραγούδι ,από παλιά, με άλλη μουσική”. Το αποτέλεσμα, όμως, είχε κριθεί. Το τραγούδι δόθηκε στον Γιάννη Καλατζή…» *

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η άποψη του Γιώργου Νταλάρα:

«Στο “Παποράκι του Μπουρνόβα” το ρεφρέν ήταν από ένα τραγούδι που φέρνανε μαζί τους οι φαντάροι που γυρνούσαν από το μικρασιατικό μέτωπο. Ένα τραγούδι θλιμμένο, σε δρόμο σαμπάχ, που ταίριαζε στην πίκρα των ανθρώπων που δεν ξέραν αν θα ξαναντίκριζαν τους γενέθλιους τόπους τους. Το τετράστιχο αυτό του ρεφρέν άρεσε πολύ στον Μάνο αλλά και στον Παπαδόπουλο, και αφού το συμπλήρωσε ο Λευτέρης, ο Μάνος έγραψε μια μελωδία που, ενώ κρατάει τη νοσταλγία του θέματος, σφύζει από ρυθμό και ζωή» (βλ. Ισαάκ Σούσης, Μάνος Λοΐζος – μια μέρα ζωής, εκδ. ΙΑΝΟΣ/2007, σελ. 180).

Το «Παποράκι του Μπουρνόβα και καρότσα της στεριάς…» όντως το είχε τραγουδήσει για πρώτη φορά η Μαρίκα Παπαγκίκα και φέρεται να το τραγουδούσαν Έλληνες λιποτάκτες στρατιώτες το 1922.

Τι ήταν ο Μπουρνόβας με το Παποράκι

Ο Μπουρνόβας με το παποράκι του, ήταν ένα εσωτερικό προάστιο της Σμύρνης, όπου έμεναν οι εύπορες οικογένειες της πόλης αλλά και ξένοι, ιδίως Άγγλοι.

Η συνοικία του Μπουρνόβα φημιζόταν για τις ωραίες κοπέλες (σε αυτές αναφέρεται το σμυρναίικο τραγούδι «Μπουρνοβαλιά») αλλά και για τα πανέμορφα λουλούδια του. Στις 27 Αυγούστου 1922 ο Μπουρνόβας λεηλατήθηκε από τους τσέτες, ενώ σκοτώθηκαν και πολλοί κάτοικοί του.

Ακολουθεί η αξεπέραστη ερμηνεία του Γιάννη Καλατζή στο Παποράκι του Μπουρνόβα

Αλλά και η Χαρούλα Αλεξίου το έχει τραγουδήσει με τον δικό της μοναδικό τρόπο

Στίχοι

Παποράκι του Μπουρνόβα
και καρότσα της στεριάς,
πόσα τάλιρα γυρεύεις
στον Περαία να με πας;
Πόσα τάλιρα γυρεύεις
στον Περαία να με πας,
παποράκι του Μπουρνόβα
και καρότσα της στεριάς;

Κάθε νύχτα στ’ όνειρό μου σεργιανάω
Άγιο Νείλο, Κερατσίνι, Κοκκινιά.
Καπετάνιο, χρόνια ξέρεις πως πονάω
μα δεν άνοιξες πανιά.

Καπετάνιο Αρβανίτη
καροτσέρη φουκαρά,
στον Περαία έχω σπίτι
και στο Πέραμα κυρά.
Στον Περαία έχω σπίτι
και στο Πέραμα κυρά,
καπετάνιο Αρβανίτη
καροτσέρη φουκαρά