Σελήμπεης: Η αληθινή τραγική ιστορία που κρύβεται πίσω από το δημοτικό μας τραγούδι
Σελήμπεης -Το μνημείο , ο πλάτανος των Αθηνών , τα στενά της Πλάκας και ένα από τα ωραιότερα δημοτικά μας τραγούδια. Πως δένουν όλα αυτά;
Οι Αέρηδες είναι μνημείο – κτίριο που βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες της Ακρόπολης Αθηνών, στο χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς στην Πλάκα. Το μνημείο αυτό του οποίου το επίσημο όνομα είναι Ωρολόγιο του Κυρρήστου, θεωρείται πως το ανήγειρε ο Ανδρόνικος ο Κύρρηστος ή Κυρρήστης, εξ ου και το όνομα. Πρόκειται για οκταγωνικό μαρμάρινο κτίριο, χωρίς κίονες, όπου στις ισάριθμες μετώπες του φέρονται ανάγλυφοι οι οκτώ κύριοι άνεμοι, εξ ου και αέρηδες. Φέρει δύο θύρες, μία προς Βορρά και μία προς Δυσμάς.
Μετά την εκκένωση της Αθήνας από τα στρατεύματα του Μοροζίνη και την ανακατάληψή της από τους Τούρκους, το κτίριο αυτό μετατράπηκε σε Τεκέ (=μουσουλμανικό μοναστήρι) από Δερβίσηδες που είχαν έλθει από διάφορα μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και εγκαταστάθηκαν σ΄ αυτό. Στην αρχή αυτοί οι δερβίσηδες ήταν άνθρωποι ανυπάκουοι που δημιουργούσαν αρκετά προβλήματα στη οθωμανική διοίκηση. Στις αρχές του 19ου αιώνα ο τότε βοεβόδας της Αθήνας Χασεκής αναγκάσθηκε με στρατό να τους καθυποτάξει, απειλώντας τους πως αν δεν ακολουθήσουν τις σχετικές διατάξεις της διοίκησης θα τους εδίωκε.
Δίπλα ακριβώς στο μνημείο υπάρχει δασύς πλάτανος που τα χρόνια εκείνα γενικά χρησιμοποιούνταν σαν τόπος μαρτυρίου για αντινομούντες και εχθρούς της Οθωμανικής εξουσίας .
Η λογική πως ο δροσερός ίσκιος κρατάει τα κρεμασμένα σώματα περισσότερο άσηπτα για να εκτίθενται προς παραδειγματισμό έχει τον μακάβριο παραλογισμό της σκέψης αγάδων και πασάδων της Οθωμανικής διοίκησης.
Εδώ ξεκινά η ιστορία ενός από τα σπουδαιότερα δημοτικά άσματα -τσάμικου, της Ελληνικής δημοτικής τέχνης , του γνωστού Σελήμπεη ή Σελίμ Μπέη που ενώ τα περισσότερα άσματα του είδους ( δημοτικός τσάμικος ) προέρχεται απο την Ρούμελη ( ιδίως του ορεινού Ξηρόμερου Ακαρνανίας ) , του Μωριά ή της Ηπείρου και Θεσσαλίας τούτος δεν μπορεί να αποδοθεί σε κανέναν παρά στην Πλάκα της Αθήνας ..γι αυτό τα πρώτα χρόνια ονομαζόταν και Πλακιώτικος !
Όπως σε πολλά δημοτικά και λαϊκά τραγούδια έτσι και στον Σελήμπεη η λαϊκή μούσα εμπνεύστηκε από αληθινό γεγονός για να πλάσει το άσμα .
Το αληθινό λοιπόν γεγονός είναι το εξής:
Το 1817 η Αθήνα στενάζει απο την Οθωμανική διοίκηση . Στην περιοχή ένας μεγάλος διοικητικός παράγοντας ήταν ο Κατσίμ Μπέης , του τάγματος των Δερβίσηδων , δλδ της ανώτερης πολιτιστικής στάθμης του Οθωμανικού κόσμου. Τους Δερβίσηδες και τους Ντονμέδες ( Εβραϊκής καταγωγής εξισλαμισμένους στους οποίους ανήκε αργότερα και ο Μουσταφά Κεμάλ ) αντιμαχόταν η στρατιωτική ηγεσία του Σουλτάνου. Πασάδες και στρατηγοί συνεχώς έκαναν κρίσεις προς την υψηλή πύλη πως αυτοί ( ιδίως οι Δερβίσηδες ) είχαν βαθιά επηρεαστεί από τους υπόδουλους ενώ θεωρούσαν πως αρκετοί ήταν κρυπτοχριστιανοί.
Έτσι και ο Κατσίμ μπέης των Αθηνών. Άνθρωπος με σοφία και κατανόηση είχε δημιουργήσει αυλή αποτελούμενη μόνο από Έλληνες Χριστιανούς ενώ ο βίος της οικογένειας του μόνο οθωμανικών αρχών δεν ήταν . Ενώ η παρουσία γυναικών σε δημόσιες συναθροίσεις απαγορευόταν από τον Οθωμανικό τρόπο ζωής η σύζυγος του Κατσίμ, Κετρίν πήγαινε στις λαϊκές αγορές , συναναστρεφόταν με άλλες Ελληνίδες και η συμπεριφορά της έδειχνε κινήσεις χριστιανής . Ο κόσμος την αποκαλούσε Κατερίνα από το Κετρίν ενώ διακινούνταν η πληροφορία πως η οικογένεια του Κατσίμ Μπέη ήταν παλιά Φαναριώτικη φαμίλια που αναγκάστηκε σε εξισλαμισμό διατηρώντας στα υπόγεια της ύπαρξής της την Χριστιανοσύνη .
Γόνος της οικογένειας αυτής ήταν ο γιος του Κατσίμ , Σελίμ ο οποίος ήταν νέος υψηλού κάλους με αποτέλεσμα να είναι περιζήτητος στον γυναικείο πληθυσμό της πόλης και απο Τουρκάλες αλλά και Ελληνίδες . Ο πατέρας του Κατσίμ είχε αρνηθεί ήδη δύο προτάσεις γάμου απο οικογένειες πλούσιων Τούρκων εμπόρων δείχνοντας άλλη μία φορά την αποστροφή του προς την πλευρά των ομοεθνών του.
Με τον καιρό η σπίθα της επανάστασης θα φούντωνε και θα κατέκαιγε την όμορφη ζωή που διήγαγε η οικογένεια των δερβίσηδων . Πολλοί Έλληνες που γνώριζαν προέτρεψαν τον Κατσίμ να πάρει απόφαση ποιον δρόμο θα ακολουθήσει και σε κάθε περίπτωση τον πίεζαν να εγκαταλείψει την πόλη μιας και το φυσιολογικό μίσος των καταπιεσμένων θα ξέσπαγε επί δικαίων και αδίκων .
Οι διοικητές του Τουρκικού στρατού τον Απρίλιο του 1821 πρότειναν , να δολοφονήσουν όλους τους ενήλικους χριστιανούς Αθηναίους. Ευτυχώς κάτι τέτοιο αποτράπηκε με την παρέμβαση στον καδή Χαλήλ αφέντη….του Δερβίση Κατσίμ που με πονηριά έπεισε την διοίκηση πως μια τέτοια πράξη θα ήταν η απαρχή αιώνιου κυνηγητού και κατάρας σε αυτούς και στις οικογένειές τους.
Ενώ όλα αυτά συνέβαιναν λίγο πριν ξεσπάσει η φλόγα της ελληνικής επανάστασης ένα βράδυ που ο νεαρός Σελίμ επέστρεφε απο το χοροδιδασκαλείο των δερβίσηδων ( Μεντρεσέ) αντάμωσε στον δρόμο κοντά στην οικία του με δύο συνομήλικούς του Τούρκους στρατιώτες . Αντάλλαξαν μερικές κουβέντες και τότε έπεσαν σε ενέδρα επαναστατημένων Αθηναίων που φυσικά δεν ρωτούσαν ποιος ήταν ποιος. Όρμησαν και αφού έδεσαν την τριάδα την κρέμασαν στον πλάτανο δίπλα στο μνημείο των αέρηδων .
Οι Πλακιώτες όπως είχαν υποσχεθεί , βοήθησαν τον Κατσίμ να διαφύγει από την Αθήνα όταν ξέσπασε η επανάσταση . Δείγμα του επιπέδου της οικογένειας που θρηνούσε τον μονάκριβο γιο της ήταν η ευχή να πετύχει η επανάσταση να έρθει η λευτεριά και η ομόνοια για τους φίλους Αθηναίους και Έλληνες …
Η πρώτη εκτέλεση του τραγουδιού έγινε από τον Γιώργη Γιαούζο περί τα μέσα του 19ου αιώνα ίσως χωρίς τον ηχητικό ρυθμό που σήμερα εκτελείται.
Οι στίχοι
Αχ Σελήμπεη, Σελήμπεη, Σελημπεη,
γιος του Κατση μπέη, γιος του Κατση μπέη.
Με τα φρυ τα φρύδια τα γραμμένα, κλαίνε’
τα μα τα μάτια μου για σένα.
Σελημπεη μπεοπουλο, μικρο μου αρχοντόπουλο.
Αχ που κρέμασαν, που κρέμασαν το μπόι σου
πο πο Σελημπεη, γιος του Κατση μπέη.
Αχ το μα το μαργαριταρένιο, κρίμα η μωρέ
ήταν το καημένο.
Κλάψε βρε μανα μια και δυο,
δεν ξανακάνεις τέτοιον γιο.
Ακολουθεί το τραγούδι από τον Τάκη Καρναβά
Πληροφορίες: paratiritisparadosis
