Τι σημαίνει η λέξη «ζαβαρακατρανέμια» στο περίφημο τραγούδι του Νίκου Ξυλούρη;
Το τραγούδι γράφτηκε στα χρόνια της Χούντας και το μήνυμά του ήταν αντιδικτατορικό. Τους στίχους και τη μουσική έχει γράψει ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο οποίος το τραγούδησε για πρώτη φορά το 1968 στο δίσκο Επιχείρησις Απόλλων αλλά έγινε γνωστό με τη φωνή του Νίκου Ξυλούρη.
Τα λόγια του ακαταλαβίστικα. Αρκετά αργότερα δόθηκαν πολλές εκδοχές για το τι μπορεί να σημαίνουν.
Ο ίδιος ο Γιάννης Μαρκόπουλος πολλά χρόνια αργότερα θα λύσει το μυστήριο εξηγώντας σε τηλεοπτική συνέντευξή του στον Λευτέρη Παπαδόπουλο:
«Όταν έγραψα το Ζαβαρακατρανέμια μέσα στη δεκαετία του ’60, γύρω στο ’66, είναι ένα από τα μέρη μίας μουσικής τελετής που λέγεται “Ιδού ο Νυμφίος έρχεται”, το οποίο διατηρώ ακόμη ανέκδοτο. Κι έμεινε αυτό το τραγούδι όπου περιέχει πάρα πολλές σημαντικές λέξεις που είναι καθαρά ελληνικές. Ας το εξηγήσω, για πρώτη φορά, γίνεται σε αυτήν την εκπομπή, δεν το χω ξαναπεί.
Το αλληλούια δεν είναι εβραϊκή λέξη, είναι η αλληλουχία κι έφυγε το Χ. Αλληλουχία, τόσο απλό. Το Ίλεως είναι το ίλεως, Ζάβαρα είναι -όπως καμιά φορά λέμε στην Κρήτη ‘’Μα το Ζα’’, το Δία. Είναι μία εικόνα, όχι ακριβώς του Δία, αλλά μία εικόνα μέσα από τη ζωή του. Το Ζήτα παίζει τεράστιο ρόλο και είναι μία λέξη πάρα πολύ και βαθιά και αρχαία που έχουν χρησιμοποιήσει πολλές φορές σε θέματα εμπόλεμης κατάστασης. Λάμα είναι η κόψη του μαχαιριού, το νάμα είναι βάπτισμα, νέμια η ησυχία, αλλά όλες αυτές οι λέξεις μαζί ήταν μία έντονη διαμαρτυρία. Και αυτό το θέμα είναι πάλι ποίηση, αλλά έχει μία έντονη διαμαρτυρία».
Κι αν θέλουμε να αποκωδικοποιήσουμε με πιο απλά λόγια το μήνυμα που ήθελε να περάσει ο Γιάννης Μαρκόπουλος, μπορούμε να πούμε ότι:
«αλληλούια» = αλληλουχία
«ζάβαρα» = λάβαρα
«κάτρα» = μαύρα
«νάμα» = βάπτισμα
«λάμα» = το μαχαίρι
«νέμια» = Ανέμισαν
«ίλεος» = Έλεος
Δηλαδή: Ζάβαρα κάτρα νέμια = Λάβαρα Μαύρα Ανέμισαν
Ίλεος Ίλεος = Έλεος, Έλεος
Λάμα Λάμα Νάμα Νάμα Νέμια = Το μαχαίρι, το μαχαίρι μάνα μάνα Ανέμισαν
Το παρακάτω βίντεο του τραγουδιού έχει υποτίτλους που βοηθούν στην κατανόηση των στίχων
