Το “Άγιον Όρος” της Πελοποννήσου που λίγοι γνωρίζουν

Στην καρδιά της Ορεινής Αρκαδίας, το φαράγγι του Λούσιου ποταμού θυμίζει έντονα την πνευματική αύρα που βιώνει κανείς αν επισκεφτεί το Άγιον Όρος. Σε αυτήν την περιοχή σπάνιας φυσικής και ιστορικής αξίας, οι απόκρημνες πλαγιές φιλοξενούν μοναστήρια που μοιάζουν να ξεπηδούν μέσα από τους βράχους. Η Μονή Φιλοσόφου και η Μονή Προδρόμου, σκαρφαλωμένες στις δύο πλευρές του φαραγγιού, αποπνέουν μια αίσθηση ιερής γαλήνης και προσφέρουν εντυπωσιακή θέα στο τοπίο.

Το τοπίο θυμίζει ένα πελοποννησιακό Άγιον Όρος. Η μορφολογία του φαραγγιού, με τα λαξευμένα ασκηταριά, τις εκκλησίες και τα μοναστήρια που ενσωματώνονται αρμονικά στη φύση, ενισχύει τον χαρακτηρισμό αυτό. Δεν είναι τυχαίο που πολλοί αποκαλούν την περιοχή “το Άγιον Όρος της Πελοποννήσου”, καθώς η πνευματικότητα, η απομόνωση και η αρχιτεκτονική αυτών των ιερών τόπων δημιουργούν μια μοναδική εμπειρία για τον επισκέπτη.

Μονή Τιμίου Προδρόμου: Βρίσκεται στην Αρκαδία και κρέμεται από ένα κάθετο βράχο

Πάνω από την αριστερή όχθη του ποταμού Λούσιου, στη βάση ενός ψηλού και άγριου βράχου και σχεδόν απέναντι από τη Μονή Φιλοσόφου, δεσπόζει το ιστορικό μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου.

Χτίστηκε το 16ο αιώνα  και είναι σήμερα από τις μεγαλύτερες και ιστορικότερες μονές της Πελοποννήσου. Είναι ανδρική μονή και έχει τους περισσότερους μοναχούς σε σχέση με τις άλλες μονές της Αρκαδίας. Κατά την παράδοση, η ιδρυσή της ανάγεται στα μέσα του 12ου αιώνα (1167).

Το Καθολικό της είναι κτισμένο στην κοιλότητα του βράχου, έχει σχήμα θολωτής Βασιλικής και εξωτερικά φέρει αγιογραφίες. Η Μονή διαθέτει αξιόλογη βιβλιοθήκη με σημαντικά θεολογικά και φιλοσοφικά βιβλία. Στο Ηγουμενείο και στο Αρχονταρίκι υπάρχουν παλιές φωτογραφίες, εκκλησιαστικά πρόσωπα και γράμματα του Κολοκοτρώνη.

Λίγο πιο έξω από την Μονή σε ένα μικρό ύψωμα είναι κτισμένο το εκκλησάκι του θαυματουργού Αγίου Αθανασίου του νέου, Επισκόπου Χριστιανουπόλεως, προστάτη της μονής, με μέρος των λειψάνων του.

Πρόκειται για το πνευματικό καύχημα της Γορτυνίας. Η θέση του προσφέρει πανοραμική θέα στο φαράγγι και την Αρχαία Γόρτυνα. Επίσης στην περιοχή του μοναστηριού υπάρχει η μονόκλιτη βασιλική του Αγίου Ανδρέου και τα ασκηταριά του Ταξίαρχου Μιχαήλ, του Αγίου Γεωργίου, της Μεταμορφώσεως και του Αγίου Ελευθερίου.

Από την ίδρυσή της σχεδόν η Μονή υπαγόταν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Στην περίοδο της τουρκοκρατίας γνώρισε μεγάλη ακμή και συνέβαλε σημαντικά στον αγώνα του 1821. Με βάση την οικονομική ευρωστία που απέκτησε λόγω των πολλών αφιερώσεων και δωρεών που δέχθηκε κατά τον 17ο και 18ο αιώνα, κατόρθωσε να επιτελέσει αξιόλογο φιλανθρωπικό έργο.

Συγχρόνως ήταν ασφαλές καταφύγιο για τους κυνηγημένους Έλληνες μετά τις επιδρομές των Τούρκων. Σε αυτό μάλιστα κατέφυγαν το 1779 οι Στεμνιτσιώτες για να σωθούν έπειτα από επιδρομή των Τούρκων.

Η διάτρητη από τα βόλια πόρτα στην πύλη της μονής αποτελεί μαρτυρία από την πολιορκία της κατά το επεισόδια αυτό. Τελικά οι πολιορκημένοι διασώθηκαν και οι Τούρκοι αποχώρησαν.

Η συμμετοχή του μοναστηριού στην επανάσταση του 1821 ήταν πολυδιάστατη. Χρησίμευσε σαν καταφύγιο και ορμητήριο του Θ. Κολοκοτρώνη, του Πλαπούτα και άλλων οπλαρχηγών και σαν νοσοκομείο για τους τραυματίες. Για τις ανάγκες του Αγώνα επίσης προσέφερε πολύτιμα ιερά σκεύη.

Συγχρόνως ήταν κέντρο ανεφοδιασμού των πολιορκητών της Τριπολιτσάς. Τέλος πολλοί μοναχοί της  συμμετείχαν ενεργά στις μάχες. Παρ’ όλη την μεγάλη του προσφορά, το μοναστήρι διαλύθηκε το 1834, με διάταγμα του Όθωνα.

Τέσσερα χρόνια όμως αργότερα και μετά από ενέργειες των μοναχών και των κατοίκων της περιοχής τέθηκε πάλι σε λειτουργία (7.12.1838) με διάταγμα πάλι του Όθωνα.

Σήμερα το μοναστήρι ακμάζει και έλκει πολλούς προσκυνητές. Η πρόσβαση σε αυτό μπορεί να γίνει από τη Στεμνίτσα, από τη Δημητσάνα μέσω Παλαιοχωρίου, από το Ελληνικό και από οδοιπορικές διαδρομές μέσα από το φαράγγι. Η μονή διαθέτει ξενώνες στους οποίους ο επισκέπτης μπορεί να διανυκτερεύσει. Απέχει 39 χλμ. από την Τρίπολη.

Από τη μονή κατεβαίνει στο Λούσιο μονοπάτι που διασχίζουν το φαράγγι. Η πιο κοντινή διαδρομή φτάνει στη Μονή Φιλοσόφου ανάμεσα από πλούσια βλάστηση. Κατεβαίνοντας στον ποταμό και σε ειδυλλιακή τοποθεσία, μικρό γεφύρι περνά στην απέναντι όχθη σε σημείο όπου η κοίτη στενεύει και τα νερά κυλούν ορμητικά σχηματίζοντας χοάνες. Μια άλλη μεγαλύτερη διαδρομή οδηγεί μέσα από συντηρημένα μονοπάτια στην Αρχαία Γόρτυνα. Η διαδρομή αυτή διαρκεί περίπου 3 ώρες.

Μονή Φιλοσόφου: Το «κρυφό σχολειό» της Αρκαδίας, η «αρχόντισσα του Φαραγγιού» του Λούσιου

Η Μονή Φιλοσόφου βρίσκεται στην περιοχή «Μονοπόρη» του Λούσιου, 11 χλµ. περίπου νότια της Δηµητσάνας. Αποτελείται από δύο κτιριακά συγκροτήµατα, την παλαιά μονή και τη νέα στη δεξιά μεριά του Λούσιου και οι δύο, απέχουν μεταξυ τους 600 µέτρα. Πρόκειται για την επονοµαζόµενη «αρχόντισσα του Φαραγγιού» του Λούσιου, πλούσια σε ιστορία και σε φυσική οµορφιά.

Το “Κρυφό Σχολειό” η παλαιά μονή είναι χτισµένο στο εσωτερικό μιας σπηλιάς, μήκους περίπου 130µ. και πλάτους 0,50 ως 8 μέτρα, πάνω σ’ έναν απόκρηµνο βράχο, με υψόµετρο 500 µέτρα . Η ίδρυση της υπολογίζεται γύρω στο 936 με 967 από τον Ιωάννη Λαµπαρδόπουλο, με καταγωγή από τη Δηµητσάνα, αρχιγραµµατέα του Αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά.

Εξωτερικά, η Μονή περιστοιχιζόταν από ένα ψηλό τείχος. Στο εσωτερικό υπήρχε ο Ναός, κελλιά, βοηθητικοί χώροι, καθώς και οστεοφυλάκιο όπου φυλάσσονταν τα οστά των Μοναχών. Ο Ναός της Μονής είναι χτισµένος στη βόρεια πλευρά της και έχει χαρακτηριστεί αρχιτεκτονικό κοµψοτέχνηµα! Γιορτάζει την Κοίµηση της Θεοτόκου.

Η Μονή Φιλοσόφου υπήρξε σπουδαίο εθνικό και παιδευτικό κέντρο, αφού, και εδώ λειτούργησε «Κρυφό Σχολειό». Το 1765 ιδρύθηκε, στη Μονή Φιλοσόφου, η Σχολή Δηµητσάνας, που αργότερα, μεταφέρθηκε στη Δηµητσάνα. Γνωστή είναι η Βιβλιοθήκη, με σηµαντικά χειρόγραφα του 12ου αιώνα, που διατηρούσε η Μονή και που, τώρα, φυλάσσονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη.

Ο 17ος αιώνας αποτελεί τη χρονική «στιγµή» όπου άκµασε η Μονή Φιλοσόφου.

Το 1691 ιδρύεται ο Ναός της νέας μονής και το 1700 κατασκευάζονται τα δύο κτίρια δίπλα του. Εικάζεται πως, αρχικά, λειτούργησε σα μετόχι του «Κρυφού Σχολειού» άγνωστο παραµένει πότε μεταστεγάστηκε η Μονή Φιλοσόφου.

Η Νέα Μονή αποτελείται από τρία οικοδοµήµατα: την Τράπεζα, τον Ξενώνα, τα κελιά των Μοναχών και τους βοηθητικούς χώρους.

Με βασική αιτία ότι, ο αριθµός των Μοναχών ήταν κάτω των έξι, το 1834, ο Υπουργός Κ.Δ. Σχινάς, διέταξε να διαλυθεί η Μονή και να εκποιηθεί η περιουσία της. Επίσης,με βασιλικό διάταγµα, στις 14/4/1922, εγκρίθηκε η προσάρτηση των δυο Μονών, στη Μονή Τιµίου Προδρόµου ως Μετόχια της. Μετά 160 χρόνια, το 1933, αποφασίζεται η επαναλειτουργία της Μονής Φιλοσόφου. Γιορτάζει στις 23 Αυγούστου την Απόδοση της Κοιµήσεως της Θεοτόκου και πανηγυρίζει και τις εορτές της Αγίας Άννας στις 9 ∆εκεµβρίου και του Αγίου Νικολάου στις 20 Μαΐου.