Το “Κρυφό σχολειό” της Τουρκοκρατίας: Το θαυμαστό μοναστήρι που “κρέμεται” από χαράδρα 200 μέτρων!
Βρίσκεται χτισμένη σε μια χαράδρα του Λούσιου, στη δυτική πλευρά του φαραγγιού, 11 χλμ. νοτιοδυτικά της Δημητσάνας, και είναι η πιο ιστορική και παλαιά μονή της Αρκαδίας (10ος αιώνας) και ένα από τα παλαιότερα βυζαντινά μνημεία της Ελλάδας.
Πρόκειται για την ιστορική Μονή Φιλοσόφου, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Μια μονή ευρύτατα γνωστή σ’ όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό ακόμη, γιατί κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας διατήρησε περίφημη Σχολή, από την οποία βγήκαν επιφανείς άνδρες.
Ιδρύθηκε το 963 από τον Ιωάννη Λαμπαρδόπουλο, τον επονομαζόμενο “φιλόσοφο”, γραμματέα του αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά. Από την επωνυμία αυτή του ιδρυτού της πήρε η Μονή το όνομά της.
Το σημείο στο οποίο βρίσκεται είναι πραγματικά εντυπωσιακό. Μοιάζει γατζωμένη στο τοίχωμα μιας άγριας χαράδρας, 200 μέτρα πάνω από την κοίτη του ποταμού Λούσιου. Από απόσταση δεν ξεχωρίζει από τα βράχια.
Πρόκειται για ένα θαυμαστό δείγμα βυζαντινής αρχιτεκτονικής του 10ου αιώνα με αξιόλογες τοιχογραφίες.
Η μονή σε όλο σχεδόν το μήκος της κοιλότητας ήταν περιτοιχισμένη με ψηλό τείχος που είχε φυλάκιο και στενές θυρίδες – παρατηρητήρια για την προστασία της από τους επιδρομείς.
Είναι από τους πρώτους ναούς σταυροειδούς τύπου που χτίστηκαν, έχει απλή λιθοδομή και στην εξωτερική της εμφάνιση δημιουργεί την εντύπωση ενός στερεού αρχιτεκτονικού χτίσματος χωρίς ιδιαίτερη χάρη.
Σώζονται ερείπια κελιών και άλλων κτισμάτων, το εξωτερικό προστατευτικό τείχος – κτισμένο μετά την Άλωση – ερείπια δύο πυργίσκων πάνω από τη μονή στο βράχο, αγωγός νερού που τροφοδοτούσε τη Μονή με νερό από πηγή, και μια στέρνα.
Η Μονή Φιλοσόφου είναι γνωστή και ως “Κρυφό Σχολειό”, γιατί σύμφωνα με την παράδοση λειτουργούσε εκεί στα χρόνια της Τουρκοκρατίας σχολείο που αργότερα εξελίχθηκε – στη Νέα Μονή – σε σημαντική ιερατική σχολή. Είναι τόσοι πολλοί οι Ιεράρχες και οι Διδάσκαλοι που ξεκίνησαν από την ένδοξη αυτή μονή, ώστε δίκαια να χαρακτηρίζεται από τους ιστορικούς σαν πνευματικό φυτώριο του υπόδουλου Ελληνισμού. Επτά Πατριάρχες, μεταξύ των οποίων ο Εθνομάρτυρας Γρηγόριος ο Ε΄ και εβδομήντα μητροπολίτες πέρασαν από την Μονή.
Ακόμη περισσότεροι έδρασαν σαν διδάσκαλοι, ιεροκήρυκες, κληρικοί κ.λπ. Η Σχολή της Μονής Φιλοσόφου ήταν εφοδιασμένη και με πλούσια συλλογή βιβλίων και χειρογράφων. Από αυτά πολλά μεταφέρθηκαν στην Σχολή Δημητσάνας, άλλα δε, κατεστράφησαν κατά την Επανάσταση και άλλα κατά την διάλυση της μονής το 1834.
Η Μονή γνώρισε μεγάλη άνθηση μέχρι το 1691 οπότε και κτίσθηκε η Νέα Μονή, χωρίς όμως να εγκαταλειφθεί η παλαιά.
Σήμερα η Μονή, στέκεται σιωπηλή στον υπερήφανο βράχο της, αναπολεί την παλαιά της δόξα και στο πείσμα του χρόνου διατηρεί την αίγλη και τους παλιούς θρύλους της.
